Damian Domżalski
Dolnośląski Szpital Specjalistyczny
im. T. Marciniaka -
Centrum Medycyny Ratunkowej
Uchodźcy z greckiej wojny domowej 1946-1949,pracujący w dolnośląskiej służbie zdrowia
w zbiorach Składnicy Akt Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu
Rok 1945 znany jest w historii powszechnej jako zakończenie II wojny światowej. Jednak nie oznacza to, że wszędzie zapanował natychmiastowy spokój. W Grecji wciąż trwały walki wskutek wojny domowej jaka wybuchła między siłami rojalistycznymi, a demokratycznymi. Stracie to skończyło się zwycięstwem tych pierwszych i zmusiło wielu mieszkańców Grecji i Macedonii do emigracji politycznej w tym do Polski.
Ich głównymi skupiskami były tzw. „ziemie odzyskane”, a zwłaszcza Szczecin, Zgorzelec
i Wrocław. Poniższy artykuł będzie poświęcony tym uchodźcom z greckiej wojny domowej, którzy pracowali w dolnośląskiej służbie zdrowia, a których dokumentacja została zdeponowana
w Składnicy Akt Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu.
Tekst ten mam nadzieję, stanie się wstępem do pogłębionych badań na ten temat w innych placówkach na Dolnym Śląsku.
Tło historyczne
Korzenie konfliktu w Grecji sięgają czasów I wojny światowej. Konflikt z 1915 roku między monarchistami i demokratami podzielił kraj na dwie części (tzw. schizma narodowa). Podczas II wojny światowej doszło do chwilowego spadku napięć wewnętrznych w latach 1940- 1941 w czasie wojny włosko-greckiej, ale po porażce Greków w kraju objął władzę kolaboracyjny rząd. Grecja też została objęta przez Brytanię blokadą morską, która spowodowała masowy głód.
W tak ekstremalnych warunkach zaczęła działać lewicowa partyzantka ELAS - Armii Wyzwolenia Narodowego.
Kiedy w 1944 roku do Grecji wkroczyło wojsko brytyjskie powołano nowy rząd, który nie utrzymał się. ELAS nie chciało się zgodzić na rozbrojenie przy jednoczesnym pozostaniu pod bronią oddziałów kolaboracyjnych na co godziła się Brytania. Obustronna propaganda i brak możliwości porozumienia doprowadziły ostatecznie do wojny domowej. Po plebiscycie przywracającym monarchię w Grecji w 1946 roku, komuniści tworzą DEA – Demokratyczną Armię Grecji a w 1947 roku Tymczasowy Rząd Wolnej Grecji. Między dwoma obozami wybucha wojna w latach 1946-1949, a której ostatecznymi zwycięzcami była strona rojalistyczna. Wielu ludzi związanych z ELAS i KPG - Komunistyczną Partią Grecji musiało uciekać z kraju przed represjami a nawet osadzeniem w obozie koncentracyjnym. Wielu z nich skierowało się do Polski przez Rumunię, Czechosłowację, NRD, ZSRR i Jugosławię. Liczbę przybyłych do Polski Greków i Macedończyków szacuje się na ok 13 tysięcy.
Sytuacja uchodźców nie była prosta nie tylko z uwagi na trudy wojny. W Polsce pojawiły się kłopoty organizacyjne z uwagi na to, że w jednej grupie znaleźli się w istocie Grecy, Grecy Pontyjscy i Wołosi, zamieszkujący różne części kraju i mówiący różnymi dialektami. Często nawet nie rozumieli się wzajemnie.
Grecka i macedońska młodzież szybko nauczyła się języka i zaadaptowała do nowych warunków. Dorośli liczyli, że szybko trafią znowu do kraju, ale z przyczyn politycznych (dojście do władzy monarchistów w Grecji), ekonomicznych oraz organizacyjnych często nie było to możliwe. Zostali zatem w Polsce i tu rozpoczęli nowe życie a ich domem stał się Dolny Śląsk, a
w szczególności Zgorzelec, zaś po 1951 roku (przeniesienie redakcji dziennika Dimokratis oraz spółdzielni inwalidów Delta) Wrocław.
Część z greckich uchodźców znalazła pracę w dolnośląskiej służbie zdrowia.
Poniżej przedstawione zostaną biogramy części z nich, nie tylko lekarzy, ale również pielęgniarzy i pracowników fizycznych.
Pulos Dymitros
Urodził się 5 listopada 1951 r. jako syn Tanasisa i Aristuli. Ukończył Akademię Medyczną we Wrocławiu w 1975 r.Biegle mówił po polsku, rosyjsku i grecku, słabo po niemiecku i angielsku.
30 września 1975 roku został skierowany do Miejskiego Szpitala im. Korczaka Chorób Dziecięcych we Wrocławiu celem odbycia stażu od 1 października 1975 do 31. grudnia 1975 r.
23 grudnia 1975 roku został skierowany na staż do Okręgowego Szpitala Kolejowego we Wrocławiu na oddział chorób wewnętrznych, który miał się odbywać w okresie 1.stycznia 1976 do 31 marca 1976 r. Staż jednak zakończył się 9 lutego 1976 roku z powodu zagrożenia grypowego.
1 września 1976 roku prosi o możliwość odbycia stażu podyplomowego z ginekologii i położnictwa w Klinice Ginekologiczno-Położniczej we Wrocławiu przy ul. Chałubińskiego. W w.w. kierunkach zamierzał się specjalizować. Taką możliwość otrzymał w okresie od 1 września 1976 roku do 30 listopada 1976 r. Zatrudniony w zespole Opieki Zdrowotnej Dzielnicy Wrocław-Krzyki ul. Traugutta 116. od 1. 10. 1975 r do 30.04.1977 r. lekarz stażysta, młodszy asystent.
W roku szkolnym 1976/77 pracował jako lekarz pediatra w Szkole Podstawowej Nr 81 we Wrocławiu.
Georgis Jerzy Angelidis
Urodził się 22 lipca 1945 roku jako syn Parisisa w Tesalonikach. Jego rodzice byli członkami Greckiej Partii Komunistycznej. W 1949 roku jego rodzina była zmuszona do emigracji do jak sam określa Krajów Demokracji Ludowej. On pozostał w Grecji do 1958 roku, kiedy to po ukończeniu siódmej klasy w 1958 roku przyjechał do Polski. Ukończył I Liceum Ogólnokształcące we Wrocławiu, a 24 czerwca 1969 roku otrzymał dyplom lekarza medycyny po ukończeniu Akademii Medycznej we Wrocławiu. Podczas studiów był trzykrotnie nagradzany na Ogólnopolskich Konferencjach Studenckich za prace w zakresie chirurgii.
Był zatrudniony w Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu przy ul. Traugutta 116 od 15 lipca 1969 do 30 czerwca 1975 r. jako lekarz stażysta , młodszy asystent, w Oddziale Chirurgii Dziecięcej w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od 20 marca 1970 roku do 16 lipca 1970 roku odbywał również staż na oddziałach położniczym ginekologicznym i noworodków
w Miejskim Szpitalu Położniczo-Ginekologicznym im. M. Madurowicza.
Brał udział w „Białej Niedzieli” 13 maja 1973 roku zorganizowanej we wsi Tomkowice ówczesny powiat świdnicki. Akcja została zorganizowana przez Polski Czerwony Krzyż. Podczas tej akcji zostało zbadanych 169 mieszkańców, a 10 zostało skierowanych do dalszego leczenia.
Kolejna taka inicjatywa miała miejsce w powiecie jaworskim we wsi Wierzchosławice, wówczas dr Jerzy Angelosis brał w niej udział z dr Ferberem Lifią oraz dr Andrzejem Łakotą
21 maja 1974 roku.
Od 1 lipca 1975 roku przechodzi do Zespołu Opieki Zdrowotnej w Lublinie. 10 kwietnia 1974 roku uzyskuje pierwszy stopień specjalizacji z zakresie chirurgii dziecięcej.
Tamasis Czuczas, (Cucos Tanasis)
Urodził się 20 kwietnia 1952 rok w Policach koło Szczecina. Syn Wasylisa i Wsyliki de domo Wulgari. W 1955 roku przeniósł się do Wrocławia. Ukończył szkołę podstawową im. Marii Dąbrowskiej we Wrocławiu 15 czerwca 1968 r. Zatrudniony na Oddziale Chorób Nerwowych na stanowisku noszowego. Ostatecznie zwolniony za samowolne porzucenie pracy.
Kostidis Atenadoros
Urodził się 14 czerwca 1954 roku w Legnicy jako syn Wasyla i Anieli Kostidis. Szkołę Podstawową ukończył w 1971 roku. Pracował jako sanitariusz na Oddziale Pomocy Doraźnej od września 1977 roku. Swoje umiejętności doskonalił w Technikum Chemicznym we Wrocławiu. Pracował rok, od 1 września 1978 roku przestał pojawiać się w pracy. Wedle zachowanych notatek służbowych najprawdopodobniej wyjechał do Grecji.
Tanasis Anagnostopulos
Urodził się 7 lutego 1960 r. jako pierwszy z trzech braci w rodzinie inteligencko-robotniczej. Jego ojciec Janis Anagnostopulos był emerytowanym pracownikiem Fabryki Automatów Tokarskich we Wrocławiu, a matka Zofia de domo Alwin emerytowaną nauczycielką
w Pielęgniarskim Studium Podyplomowym.
Ukończył Liceum Ogólnokształcące i w roku 1979 roku rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Wrocławskiej. W roku 2 lipca 1983 ożenił się ze swoją żoną Moniką.
Od stycznia do końca czerwca 1986 roku pracował w Pogotowiu Ratunkowym we Wrocławiu. Następnie rozpoczął pracę jako sanitariusz w Zespole Opieki Zdrowotnej Dzielnicy Wrocław-Krzyki. Pracę przerywa mu obowiązkowa służba wojskowa od września 1986 roku.
Georgios Psichidis
Urodził się 23 kwietnia 1908 roku w kaukaskiej wsi Ciplachli w ówczesnym Cesarstwie Rosyjskim. W roku 1924 wyjechał najpewniej z całą rodziną do Grecji do miasta Kilkis gdzie zajmował się rolnictwem. Ukończył pięć klas szkoły podstawowej. W roku 1941 wstąpił w szeregi Komunistycznej Partii Grecji. W roku 1943 przystąpił do ELAS (Armii Wyzwolenia Narodowego) i walczył przeciwko hitlerowcom. Walczył do marca 1945 roku biorąc udział w wielu starciach
i ukończył w tym czasie szkołę oficerską, był podporucznikiem kawalerii.
W latach 1945-1947 pracował w Kilkis jako zaopatrzeniowiec Greckiej Armii Demokratycznej DAG, która walczyła przeciwko okupacji angielsko-amerykańskiej oraz greckim siłom antykomunistycznym. W tym czasie został aresztowany i dotkliwie pobity podczas siedmiodniowego pobytu w więzieniu. W latach 1947-49 był regularnym żołnierzem DAG, ale po jej klęsce, wyjechał w 1950 roku do Polski. Zamieszkał we Wrocławiu i od 1951 roku pracował jako ślusarz w Pafawagu. 20 sierpnia 1966 roku złożył podanie o pracę w Przychodni Obwodowej Nr III we Wrocławiu przy ul. Dobrzyńskiej 21 na pół etatu. Ze względu na zły stan zdrowia zakończył pracę 30 grudnia 1977 roku.
Georgis Mirjanidis
Urodził się 15 grudni a 1899 r. na Kaukazie jako syn Janisa i Anny w rodzinie rolników.
W 1921 roku wyjechali do Grecji do Kilkis. W latach 1939-40 walczył przeciwko faszystom włsokim i niemieckim okupantom do roku 1945. W roku 1942 wstąpił do Komunistycznej Partii Grecji. Na początku 1946 roku został pojmany przez policję i przez 6 miesięcy przebywał na wygnaniu a wcześniej przez 6 miesięcy w więzieniu. Został zwolniony pod koniec grudnia 1946 roku. Na początku 1947 roku przystąpił do partyzanckich oddziałów w miejscowości Grusia
w rejonie Kilikis. 25 maja 1948 roku został ranny i przez miesiąc przebywał w szpitalu. Po tym czasie pracował jako piekarz w sztabie do 1949 roku.
Do Polski przybył w 1950 roku i zamieszkał w Zgorzelcu a następinie w Strzelinie gdzie pracował w cegielni do 1952 roku. W 1953 roku zamieszkał we Wrocławiu i pracował w Pafawagu na oddziale odlewniczym1. Od 6 grudnia 1963 r. pracował jako pracownik fizyczny w Przychodni Obwodowej nr III we Wrocławiu.
Piśmiennictwo
Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S., Historia Grecji, Kraków 2005, ss. 539-552.
Chrisidu-Budnik A., Z problematyki emigracji z Grecji do Polski Ludowej, [w:] Acta Universitatit Wratislaviensis, Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 43, nr 4., Wrocław 2021, s.292.
Kurpiel A., Uchodźcy z greckiej wojny domowej na Dolnym Śląsku – zarys problematyki, [w:] Ziemie Zachodnie – historia i perspektywy, red. Kucharski W., Stauchold G., Wrocław 2012, ss. 157 – 169.
Sienkiewicz I., Polityka Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wobec uchodźców z Grecji, [w:] Studia z polityki publicznej, Vol. 9, No. 3, 2022, ss. 89-107.
Archiwalia Składnicy Akt DSS-CMR we Wrocławiu
Akta osobowe Cucos Tamasis NK 1554,
Akta osobowe Georgis Marianiadis NK 749,
Akta osobowe Jerzy Angelidis NK 2006,
Akta osobowe Kostidis Atenadoros NK 3443,
Akta osobowe Psichidis Georgios NK 9100,
Akta osobowe Pulos Dimitros, NK 2712,
Akta osobowe Tanasis Anagostopulos NK 12964.
