Czynniki ryzyka wstąpienia udaru mózgu
17 października 2023
Co kilka minut w Polsce jedna osoba doznaje udaru mózgu. W skali kraju jest to kilkadziesiąt tysięcy udarów rocznie. Według WHO udary są drugą najczęstszą przyczyną zgonów na świecie.
Udary mózgu w większości dotykają osoby po 40 roku życia i wobec starzenia się społeczeństwa i niekorzystnych zmian zdrowotnych należy spodziewać się w przyszłości wzrostu ich liczby oraz ich następstw.
Większość osób, które doznają udaru pozostanie w różnym stopniu niepełnosprawna i będzie potrzebowała opieki, szczególnie w początkowym okresie choroby. Oznacza to, że udar dotyczy całej rodziny pacjenta.
Co to jest udar mózgu i jakie następstwa zdrowotne może wywołać
Udar mózgu definiowany jest jako nagłe, ogniskowe, naczyniopochodne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (mózgu, siatkówki lub rdzenia kręgowego).
Dzielimy je na niedokrwienne (85% wszystkich udarów), gdzie dochodzi do niedrożności tętnic mózgowych i wtórnego niedokrwienia mózgu, 15% to udary krwotoczne- gdzie następuje wynaczenie krwi poza naczynia i uszkodzenia tkanki mózgowej.
Następstwem udaru są różne ubytki neurologiczne. Należy tu wymienić przede wszystkim niedowład, zaburzenia mowy, problemy z utrzymaniem równowagi oraz zaburzenia poznawcze.
W części przypadków objawy ostrego uszkodzenia mózgu ustępują samoistnie lub pod wpływem leczenia. Jednak u 25–50% chorych udar prowadzi do trwałej niepełnosprawności, która oznacza częściową lub całkowitą zależność od innych.
Najczęstszym powodem udaru niedokrwiennego sa choroby, które usposabiają do miażdżycy, albo innych procesów, mogących doprowadzić do zamknięcia nczyń mózgowych.
Czynniki wpływające na poziom ryzyka udaru mózgu. Działania, które można podjąć, aby obniżyć ryzyko udaru mózgu.
Nadciśnienie tętnicze
Zarówno w przypadku udaru krwotocznego, jak i niedokrwiennego, znaczącym czynnikiem ryzyka jest nadciśnienie tętnicze. Skuteczne leczenie nadciśnienia bardzo wyraźnie zmniejsza ryzyko udaru, które powinno być uzupełnione o edukację pacjenta dotyczącą konieczności i skutków terapii.
Choroby serca – przyczyny kardiogenne
Bardzo ważnym czynnikiem ryzyka jest również migotanie przedsionków. Migotanie to rodzaj arytmii, w której przesionki serca pracują w innym rytmie niż komory serca, co prowadzi do zastoju krwi i powstawania skrzeplin, które dostając się do mózgu powodują niedrożnośc naczyń mózgowych.
Prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu u osób z migotaniem jest od 5 do 7 razy wyższe niż u osób zdrowych. W zapobieganiu udaru u pacjentów ze zdiagnozowanym migotaniem przedsionków zaleca się m.in. stosowanie leków przeciwzakrzepowych.
Oczywiście migotanie przedsionków nie jest jedyną chorobą serca, która jest powodem zatorów mózgowych. Dzieje się też tak w nasilonej kardiomiopatii, po masywnym zawale serca lub zapaleniu wsierdzia.
Palenie tytoniu
Szczególną uwagę należy również zwrócić na następstwa palenia tytoniu. Ryzyko udaru rośnie proporcjonalnie do liczby wypalanych papierosów. Zaprzestanie palenia tytoniu może zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu o około 50%.
Cukrzyca
Do czynników ryzyka udarów należy również cukrzyca. U diabetyków leczenie nadciśnienia tętniczego jest konieczne, gdyż utrzymanie wartości ciśnienia krwi poniżej 130/80 mmHg umożliwia zmniejszenie ryzyka udaru o ok. 44%.
Inne czynniki ryzyka
Ryzyko ponownego udaru mózgu jest największe w pierwszych tygodniach po jego wystąpieniu. Określa się je na ok. 10–12% w okresie pierwszego roku. W kolejnych latach jest to 5–8% rocznie.
W związku z tym kluczowe znaczenie ma stosowanie tzw. profilaktyki wtórnej, do której należą: leczenie przeciwpłytkowe, leczenie przeciwkrzepliwe, leczenie operacyjne zmian zakrzepowych w tętnicach szyjnych oraz modyfikacja czynników ryzyka.
Leczenie udaru mózgu
W przypadku wystąpienia udaru kluczowe znaczenie ma niezwłoczne podjęcie właściwych działań. Z każdą minutą szanse chorego na przeżycie lub zminimalizowanie skutków udaru maleją, dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej wezwać pomoc medyczną i dostarczyć chorego do szpitala,
najlepiej do wyspecjalizowanego oddziału udarowego, gdzie może on liczyć na kompleksową opiekę, w tym zastosowanie specjalistycznego leczenia przyczynowego za pomocą dożylnego podania leku trombolitycznego (rt-PA – rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu)
lub za pomocą leczenia wewnątrztętniczego. Leczenie endowaskularne (wewnątrznaczyniowe) polega na mechanicznym udrożnieniu naczynia tętniczego (mechaniczna trombektomia, mechaniczna rekanalizacja).
Minimalizacja czynników ryzyka i aktualnie stosowane leczenie w ostrym udarze ma na celu wyraźne zmniejszenie śmiertelności i nieprawności u pacjentów, którzy doznają udaru mózgu.
Opracował: lek. Arkadiusz Broka, z-ca Lekarza Kierującego Oddziałem Neurologii z Pododdziałem Udarowym.