Czy wiesz, że 80% zawałów serca i udarów mózgu można uniknąć?
17 października 2023
Choroby układu sercowo-naczyniowego związane z miażdżycą takie jak zawał serca i udar mózgu są nadal 1. przyczyną zachorowalności i śmiertelności w Polsce i większości krajów na świecie. Są jednak w Europie kraje, którym poprzez działania profilaktyczne udało się tak znacznie obniżyć śmiertelność z powodu chorób związanych z miażdżycą, że spadła ona na 2.miejsce, a została wyprzedzona przez choroby nowotworowe. Pierwszymi takimi krajami były Dania i Izrael, a obecnie do państw, które skutecznie zredukowały umieralność z powodu zawału serca i udaru mózgu dołączają inne kraje skandynawskie i Wielka Brytania.
Jak można zmniejszyć liczbę zachorowań i zgonów związanych z miażdżycą?
W ostatnich latach zidentyfikowano główne czynniki ryzyka, które przyczyniają się do rozwoju zawału serca i udaru mózgu. Poprzez modyfikację tych czynników ryzyka można zmniejszyć zachorowalność i śmiertelność z przyczyn chorób sercowo-naczyniowych.
Głównymi, uznanymi czynnikami ryzyka zawału serca i udaru mózgu, na które mamy bezpośredni wpływ, są:
- wysoki cholesterol
- nadciśnienie tętnicze
- palenie papierosów
- cukrzyca
- otyłość.
Cholesterol
Rola cholesterolu frakcji LDL ( cholesterol frakcji lipoprotein niskiej gęstości czyli tzw. „zły cholesterol”) w rozwoju miażdżycy została dowiedziona bez jakichkolwiek wątpliwości w badaniach genetycznych, obserwacyjnych i interwencyjnych. U pozornie zdrowych osób poniżej 70 roku życia, ale z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym (a więc najczęściej z obecnymi wszystkimi czynnikami ryzyka) należy rozważyć obniżenie stężenia cholesterolu LDL kolejno poniżej 70 mg% i poniżej 55 mg% LUB jego redukcję o co najmniej 50% wartości wyjściowych. U osób wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego lekarz rodzinny, lekarz internista, kardiolog lub neurolog, poza zaleceniami zdrowego stylu życia, a więc zdrowej diety i aktywności fizycznej opisanych poniżej, włączają skuteczne i bezpieczne leki obniżające stężenie cholesterolu.
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze (wartość ciśnienia krwi >140/90 mmHg) jest główną przyczyną chorób serca i naczyń. U pacjentów leczonych na nadciśnienie tętnicze w wieku 18-69 lat zaleca się, by skurczowe ciśnienie krwi wynosiło 120-130 mmHg. U leczonych pacjentów w wieku powyżej 70 lat zaleca się, by docelowe wartości ciśnienia skurczowego wynosiły < 140 mmHg (130 mmHg pod warunkiem dobrej tolerancji). U wszystkich leczonych pacjentów zaleca się obniżenie ciśnienia rozkurczowego < 80 mmHg. U osób wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego lekarz rodzinny, lekarz internista, kardiolog lub neurolog, poza zaleceniami zdrowego stylu życia, a więc zdrowej diety i aktywności fizycznej opisanych poniżej, włączają skuteczne i bezpieczne leki przeciwnadciśnieniowe.
Palenie tytoniu
Na całym świecie palenie tytoniu jest drugim, po nadciśnieniu tętniczym, najważniejszym czynnikiem ryzyka miażdżycy i jej powikłań. Palenie tytoniu odpowiada za połowę wszystkich zgonów, których można było uniknąć u palaczy. U osoby palącej przez większość życia istnieje 50% prawdopodobieństwo zgonu z powodu palenia tytoniu oraz stwierdza się utratę średnio 10 lat życia. Długotrwałe palenie tytoniu jest bardziej ryzykowne u kobiet niż u mężczyzn. Bierne palenie tytoniu również jest związane ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.
Zaprzestanie palenia tytoniu wydaje się być najbardziej skuteczną metodą prewencyjną zawałów serca oraz śmiertelności. Od momentu rzucenia nałogu od wieku 45 lat zysk 3-5 lat życia utrzymuje się u mężczyzn do 65. roku życia a u kobiet do 75. roku życia. Do zaprzestania palenia tytoniu należy zachęcać wszystkich palaczy, a biernego palenia należy w miarę możliwości unikać. U palaczy tytoniu należy oferować wsparcie w postaci skutecznych i bezpiecznych nikotynowych terapii zastępczych w formie gum do żucia, plastrów przezskórnych, sprejów donosowych, inhalatorów czy tabletek podjęzykowych, a także wsparcie wielokierunkowe, w tym lekowe oraz w Poradni Leczenia Uzależnień. Palacze, którzy zaprzestają palenia tytoniu mogą oczekiwać średniego wzrostu masy ciała o 5 kg, jednak korzyści zdrowotne wynikające z zaprzestania palenia tytoniu przewyższają ryzyko wynikające ze wzrostu masy ciała.
Cukrzyca
Cukrzyca zwiększa dwukrotnie ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych związanych z miażdżycą. Kobiety z cukrzycą typu 2 charakteryzują się szczególnie wysokim ryzykiem udaru mózgu. Po rozpoznaniu u pacjenta cukrzycy na podstawie badania stężenia glukozy w surowicy krwi lekarz rodzinny, lekarz internista, kardiolog lub neurolog zaleca modyfikację stylu życia (stosowanie diety cukrzycowej i regularnego wysiłku fizycznego) oraz włącza najnowocześniejsze leki, które nie tylko obniżają stężenie glukozy we krwi ale również wpływają na redukcję zdarzeń sercowo-naczyniowych czyli obniżają ryzyko wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu.
Otyłość
Otyłość wraz z upływem lat prowadzi do wielu metabolicznych nieprawidłowości (w tym zaburzeń przemian węglowodanów i lipidów) oraz do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi co promuje i przyspiesza rozwój miażdżycy i jej powikłań.